DaCapo College Sittard

Op weg naar een actieve en integrale aanpak

Door Arie Olthof
Hoe zorg je ervoor dat leerlingen zelf actief invulling geven aan hun loopbaan? Tegen de achtergrond van de nieuwe beroepsgerichte examenprogramma’s zijn vmbo-scholen in het land volop bezig met die vraag. Zo ook het DaCapo College in Sittard-Geleen.

De school als facilitator, de leerling als actor

Met de komst van de nieuwe beroepsgerichte examenprogramma’s in het vmbo krijgt loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) een andere functie. LOB was in het verleden vooral gericht op het begeleiden van leerlingen bij het maken van studie- en beroepskeuzes. Door de dynamiek in de wereld van de bedrijven en de beroepen zullen mensen in toenemende mate voortdurend loopbaankeuzes moeten maken. Het maken van loopbaankeuzes wordt op die manier een doorlopend proces dat steeds bijgestuurd moet worden. Tegen die achtergrond is LOB als rode draad verweven in de nieuwe beroepsgerichte examenprogramma’s (zie ook: Handreiking LOB in de nieuwe examenprogramma’s). Scholen staan daarbij voor de uitdaging de verantwoordelijkheid voor de loopbaan te laten waar die hoort: bij de leerling. Anders gezegd: de school als facilitator, de leerling als actor. Hoe zorgt het DaCapo College, school voor vmbo en praktijkonderwijs in Sittard-Geleen hiervoor? We spraken hierover met een beleidsadviseur, twee docenten, van wie er een tevens decaan is, en twee leerlingen.

Behoefte aan structuur

Het vmbo van het DaCapo College is verspreid over verschillende locaties. De beroepsgerichte leerwegen worden op twee bovenbouwlocaties verzorgd. De leerlingen van de andere locaties, waaronder de zorglocatie en de ISK, komen dus niet vanzelf in aanraking met de ‘geur’ van de beroepsgerichte programma’s. Om leerlingen een goede keuze te laten maken uit het beroepsgerichte aanbod van de school, was LOB dus al een belangrijk thema voor de school, maar er was behoefte er meer structuur en samenhang in aan te brengen.

LOB vanuit een gedeelde visie

Terugblikkend op dat proces zien Roos Debets (docent zorg & welzijn) en Ingrid Simoen (docent zorg & welzijn en decaan) de training door Marinka Kuipers als belangrijke stap. Dankzij de training waren docenten beter in staat de loopbaandialoog met hun leerlingen te voeren. Bovendien ontstond er meer draagvlak voor de schoolvisie op LOB. Belangrijke elementen daarvan zijn: (a) inbedding van LOB in (alle activiteiten in) de school; (b) leerlingen doen actief (loopbaan)ervaringen op en reflecteren daarop; (c) structurele samenwerking met ouders, vervolgonderwijs en bedrijfsleven.

Actief ervaringen opdoen

Tijdens hun schoolloopbaan doen leerlingen van het DaCapo College op allerlei manieren loopbaanervaringen op. Om bijvoorbeeld onderbouwleerlingen kennis te laten maken met de beroepsgerichte profielen op de bovenbouwlocaties, kent de school een uitgebalanceerd programma ‘van breed naar smal’. In het eerste leerjaar maken alle basis- en kaderleerlingen een rondje langs de acht profielen die de school in huis heeft. Per profiel volgen zij vier weken lang, twee lesuren per week een programma op een van de bovenbouwlocaties. Op die manier komt de leerling in aanraking met de beroepsgerichte cultuur en docenten. In gesprek met hun mentor blikken leerlingen hierop terug en bespreken ze op welke drie profielen zij zich in het tweede leerjaar gaan richten. In dat jaar gaat het om een cyclus van negen weken per profiel en drie lesuren per week. Aan het einde van die periode kiezen leerlingen hun bovenbouwprofiel. Om te onderzoeken of hun keuze definitief is, volgen zij vanaf mei tot aan de zomervakantie nogmaals een programma in het profiel van hun keuze.

Niet over, maar met leerlingen

Om leerlingen te laten reflecteren op hun ervaringen, voeren mentoren loopbaangesprekken met hen. Concreet is afgesproken dat de mentor drie keer per jaar een LOB-gesprek met zijn of haar leerlingen voert. Daarnaast zijn de informele gesprekjes met leerlingen minstens zo belangrijk. Of zoals Debets en Simoen het zeggen: ‘In de wandelgangen heb je voortdurend gesprekjes met leerlingen: Hé, je had toch ..., hoe was dat?’ Een belangrijk aandachtspunt is dat docenten de gesprekken niet voor de leerling gaan invullen. De gesprekken zijn met andere woorden niet over leerlingen, maar met leerlingen. Volgens beleidsadviseur Sabina Drenth wil de school ‘dat leerlingen reflecteren op hun ervaringen en zo steeds duidelijker krijgen wat bij hen past.’ De leerling als actor, daar gaat het de school om. Drenth: ‘Dat reflecteren kunnen leerlingen niet vanzelf. We leren hen dat, zodat de verantwoordelijkheid uiteindelijk wel bij hen komt te liggen.’ Daarbij is het van belang dat iedere leerling zijn loopbaanervaringen en de feedback die hij erop krijgt, bijvoorbeeld van vakdocenten of stagebedrijven, vastlegt als basis voor reflectie en de loopbaangesprekken met de mentor.

Beleidsadviseur Sabina Drenth:
"Ik heb verschillende programma’s bekeken, maar de meeste waren toch vooral LOB-methodes. Peppels benadert LOB niet als losstaand vak, maar maakt het mogelijk het als rode draad door de vakken heen vorm te geven. Bovendien biedt het de mentoren een database met opdrachten. Dit schooljaar zijn we in alle leerjaren met Peppels gestart."

Op zoek naar borging en structuur: Peppels

Sabina Drenth kreeg van het college van bestuur opdracht onderzoek te doen naar een geschikt programma om de LOB-activiteiten te borgen en te structureren. Drenth: ‘Belangrijk was dat een programma voldoende ruimte zou laten voor de locaties. Omdat er al allerlei LOB-activiteiten zijn ontwikkeld, ging de voorkeur bovendien niet uit naar een methode. Ik heb verschillende programma’s bekeken, maar de meeste waren toch vooral LOB-methodes. Dat gold niet voor Peppels, een Facebookachtige, digitale omgeving waarin leerlingen hun eigen portfolio opbouwen. Peppels benadert LOB niet als losstaand vak, maar maakt het mogelijk het als rode draad door de vakken heen vorm te geven. Bovendien biedt het de mentoren een database met opdrachten. Naar aanleiding van mijn advies aan het college van bestuur hebben de mensen van Peppels hier in de school een demonstratie verzorgd. De reacties waren positief, waarna er groen licht kwam. Dit schooljaar zijn we in alle leerjaren met Peppels gestart.’

==nWie ben ik? ==
Twee tweedejaarsleerlingen, Ashley en Toriana, zijn ondertussen bij het gesprek aangeschoven. Ze vertellen dat ze al vroeg in het jaar in de mentorles vertrouwd zijn gemaakt met Peppels. Eerst hebben ze op de presentatiepagina een persoonlijk profiel gemaakt. Ze delen die pagina met de andere leerlingen in de klas, waardoor ze elkaar beter hebben leren kennen. Ze vullen hun persoonlijke pagina regelmatig aan, bijvoorbeeld met nieuwtjes die niet alleen over schoolse zaken hoeven te gaan. Voor de school ligt hier meteen een mooie kans om leerlingen mediawijzer te maken en hen bijvoorbeeld te leren dat niet alle foto’s geschikt zijn om te plaatsen. In Peppels draait het vooral om het portfolio. Daarin leggen leerlingen bijvoorbeeld ervaringen vast die ze in het kader van oriëntatie op de profielen hebben uitgevoerd en lichten ze de keuzes toe die ze hebben gemaakt.

Via Peppels krijgen ze feedback van de beroepsgerichte docenten. Ashley en Toriana zijn hier inmiddels al helemaal aan gewend. Ze vinden het vooral erg fijn dat het digitaal gaat. Daardoor kunnen ze bijvoorbeeld gemakkelijk via hun smartphone thuis laten zien waaraan ze hebben gewerkt. Desgevraagd hebben Ashley en Toriana geen tips aan het adres van Peppels, ze zijn er tevreden over. De school merkt dat leerlingen Peppels steeds vaker spontaan gaan gebruiken. Het wordt met andere woorden van hen. Daarmee is er een goede basis gelegd om Peppels breder in te zetten en er meer activiteiten in onder te brengen.

LOB verder uitbouwen

Structurele samenwerking met ouders, vervolgonderwijs en bedrijfsleven is een belangrijk onderdeel van de visie van het DaCapo op LOB. Peppels is hierbij ondersteunend. Zo laten leerlingen tijdens tienminuten-gesprekken aan hun ouders met behulp van Peppels zien wat zij hebben gedaan. Het betrekken van ouders, maar ook van mbo en het bedrijfsleven staat nog wel in de kinderschoenen. Zo heeft de school meer ambities waaraan Peppels een bijdrage kan leveren. Sabina Drenth hierover: ‘Dit jaar was voor de school een aanloopjaar. We zien volop mogelijkheden om Peppels verder in te zetten, bijvoorbeeld bij de overdracht van leerlingen van de onder- naar de bovenbouw. Binnen de gemengde en theoretische leerweg willen we het gaan gebruiken om het onderwijs te personaliseren. Het komende schooljaar gaan we er aan de hand van een duidelijke planning gestructureerder mee aan de slag. In de vernieuwde bovenbouw gaan leerlingen een portfolio opbouwen dat laat zien welke profiel- en keuzevakken zij hebben gedaan en welke ervaringen zij hebben opgedaan. LOB uitbreiden naar de avo-vakken is een van de volgende stappen.’

Verwijzing

Project Vernieuwing beroepsgerichte programma’s in het vmbo (2016). LOB in de nieuwe examenprogramma’s. Handreiking. Zie: http://vernieuwingvmbo.nl/lob-sub1 (geraadpleegd op 25 april 2016).