Door Jan Peter ter Horst
De leerlingen meer verantwoordelijkheid laten nemen voor hun eigen leerproces? Bij het Haags Montessori Lyceum krijgen ze dat voor elkaar. Maar dan moet je er wel vanaf leerjaar één mee beginnen, en de leerlingen een duidelijke structuur aanbieden. Peppels speelt hierbij een centrale rol.
Sander Janssen is docent wiskunde en LO en Applicatiebeheerder Peppels op het HML. “Wij willen onze leerlingen zo opvoeden dat ze eigenaar worden van hun leerproces“, vertelt hij. “Dat ze zelf keuzes leren maken en hun week kunnen plannen zoals ze dat zelf willen. Als ze op maandag gaan sporten en een dag geen huiswerk kunnen maken, dan moeten dat kunnen. Maar dan moeten ze wel de tools hebben om dat structuur voor henzelf te geven en het goed in te plannen. Stel dat wij alleen maar zeggen: het moet over drie weken af zijn. Dan denken ze ‘het komt wel’, maar ze zien het nergens meer terug. Daarom vragen wij steeds: wat staat er in je agenda van Peppels, hoe is jouw week gepland? Welke proef komt er dadelijk als eerste aan, en hoe ga je je voorbereiden? Zo blijven ze er continu aan denken.”
De school moedigt de leerlingen aan om verantwoordelijkheid te nemen, maar daarbij is een bepaald vorm van structuur heel belangrijk. Dus maken de docenten voor het hele jaar een schema waarin alle proeven vaststaan - dat zijn er vier per vak per jaar - en krijgen de leerlingen om de 10 weken de opdrachten voor de 10 weken erna. “Op deze manier weten precies wanneer ze een toets hebben, en daaromheen kunnen ze in het vrije deel de hoofdstukken zelf plannen. Dus: ik ga het op maandag doen, of ik doe deze week een paragraaf minder en volgende week iets meer. Ze kunnen echt hun eigen planning maken, en daarvoor is zijn de planners en stappenplannen van Peppels ideaal."
Sander Janssen, applicatiebeheerder Peppels op het Haags Montessori Lyceum:
"We zitten er als docenten heel erg bovenop: dit verwachten we van je, dat doe je zo en zo. Het is belangrijk dat het docententeam echt zegt: we gaan hier vol voor, dit is de manier en niet anders. Dus dat niet één docent wel het huiswerk in Magister gaat zetten."
Nieuwe leerlingen op het HML maken meteen goed kennis met Peppels: ze krijgen een paar uur Peppels-les. “In de eerst les laten we op het bord zien waar ze hun welkomst-opdracht kunnen vinden, en die moeten ze dat uur gaan maken. In die opdracht gaan ze een foto, een filmpje en een Word-bestand plaatsen, en we laten ze een reflectie schrijven. Dan hebben ze de belangrijkste knoppen wel gevonden. In de rest van de les kunnen ze hun voorpagina vullen. Dat mogen ze helemaal zelf uitzoeken, met een plaatje en een stukje tekst. Dus na de eerste les weten ze hoe een opdracht werkt en hoe hun profielpagina werkt."
"Later in de week, bij hun eerste les van bijvoorbeeld wiskunde, laat ik ze direct de eerste periode voor dat vak inplannen. Ze krijgen te zien waar de studiewijzer staat, en ik heb een opdracht aangemaakt voor hoofdstuk 1 van wiskunde. Daar gaan ze een planning voor maken, en dat zien ze meteen in hun Peppels-agenda staan. Hetzelfde doen we bij aardrijkskunde en geschiedenis en Frans. Dus we leren ze klassikaal aan om een planning bij een vak in Peppels te maken.”
De leerlingen worden over het geheel begeleid in het vak Coaching. “Daarvoor gebruiken we het Werklog van Peppels. We hebben elke week een gesprekje met ze. Dan schrijven ze in hun Werklog een korte reflectie over wat we hebben besproken en hoe de week is gegaan. De week daarna komen ze terug en dan pakken we dat stukje erbij: vorige week hebben we het hierover gehad, en we hadden dat doel - bijvoorbeeld leerling had huiswerk slecht ingepland en moest op zondagavond opeens nog huiswerk maken - en dan vraag ik hoe is dat deze week gegaan? En dan vertelt een leerling hoe het is gegaan en maken we een plan voor de volgende week dat een leerling dan weer in zijn Werklog zet."
Eigenaarschap gaat natuurlijk niet alleen over planningen zelf maken, maar bij voorbeeld ook over je eigen werk beoordelen. Immers, op die manier kun je als leerling inzicht krijgen in de doelen waaraan je werkt of zou moeten werken. “Bij een summatief beoordelingsmoment moeten onze leerlingen zichzelf beoordelen”, vertelt Janssen, “en de docent beoordeelt natuurlijk ook. En bij al het formatieve mogen ze het doen. Bij sommige opdrachten willen collega’s dat ze ook om feedback van externen vragen. In de toekomst gaan we zeker op vaste basis met 360 graden feedback werken, maar op dit moment zijn we blij als leerlingen gewend zijn zichzelf te beoordelen en feedback te ontvangen van docenten, en als ze het ook allemaal lezen en begrijpen.”
De leerlingen in de onderbouw zijn vanaf het begin aan gewend zelf hun planningen te maken, en ze vinden het prettig om met Peppels te werken. In de bovenbouw vinden ze het lastiger, maar bij het HML verwachten ze dat ze daar de komende jaren in gaan groeien. ‘De vierdeklassers van nu zijn gewend: ik kijk in de planner en dan zie ik wel wat ik moet doen. En die krijgen nu opeens de opdracht om zelf te bedenken wat ze wanneer af moeten hebben. En dat is wel even wennen. Daar ligt voor ons ook een mooie taak in de begeleiding."
